Integracja sensoryczna jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju dziecka. Podpowiadamy, jakie zabawy wspierają zmysłowe poznawanie świata przez maluchy i starszaki. Dowiedz się, czym jest integracja sensoryczna i poznaj sposoby odpowiedniej stymulacji zmysłów poprzez zabawę.
Integracja sensoryczna – co to takiego
Integracja sensoryczna to przetwarzanie przez układ nerwowy informacji dostarczanych mu za pomocą zmysłów – wzroku, smaku, węchu, zapachu i dotyku oraz wyzwolenie właściwej reakcji na dany bodziec. Upraszczając, chodzi o to, by mózg, który otrzymuje informacje poprzez działanie zmysłów, umiał je właściwie odebrać i na nie odpowiedzieć. Warto wiedzieć, że integracja sensoryczna rozwija się u człowieka już w łonie matki, a czas jej kształtowania to 7 pierwszych lat życia.
Żeby mózg mógł dobrze rozróżniać bodźce i na nie reagować, niezbędna jest odpowiednia komunikacja między trzema układami – dotykowym, proprioceptywnym i przedsionkowym. Układ dotykowy odpowiada za rozpoznawanie bodźców płynących z zetknięcia skóry z daną powierzchnią – czy coś jest ciepłe, zimne, szorstkie, śliskie, ostre, miękkie, itp. Układ proprioceptywny ma za zadanie interpretowanie i przekazywanie do mózgu informacji z mięśni oraz stawów, związanych z położeniem ciała. Receptory układu przedsionkowego zlokalizowane są w uchu wewnętrznym. Odpowiadają one za koordynację ruchów głowy, ciała, oczu, a co za tym idzie, za balansowanie ciałem i utrzymywanie równowagi.
Gdy wszystko jest zrównoważone, mózg prawidłowo rozróżnia i interpretuje otrzymywane informacje, dlatego też jest w stanie odpowiednio zareagować – np. błyskawicznie cofnąć dłoń przy zetknięciu z czymś bardzo gorącym.
Na odpowiedni rozwój integracji sensorycznej maluszka mama ma wpływ już w trakcie ciąży dzięki swojej aktywności. Pływanie, skakanie na piłce, taniec, a nawet spacery dostarczają bodźców dziecku w macicy. Mówienie do brzuszka, śpiewanie, głaskanie – to wszystko ma ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju integracji sensorycznej, a co najważniejsze – już na etapie ciąży tworzy unikalną więź między matką, a nienarodzonym jeszcze maleństwem.
Zdarza się czasem, że przekazywanie bodźców jest zaburzone, co przekłada się na całokształt funkcjonowania i rozwój dziecka – motoryczny oraz emocjonalny. Naukowcy upatrują przyczyn w rosnącej liczbie ciąż rozwiązanych poprzez cesarskie cięcie, a także znajdują związki między zaburzeniami integracji sensorycznej, a ciążami leżącymi i z powikłaniami. W grupie ryzyka są też dzieci urodzone przedwcześnie.
Jeśli zauważyłaś u swojego dziecka problemy takie jak: nadwrażliwość na metki ubraniowe, niektóre materiały, z których uszyta jest odzież, bardzo wybiórcza dieta, niechęć do zabawy w piasku, malowania dłońmi i palcami, ugniatania ciastoliny, czy nerwowe zakrywanie uszu, gdy panuje hałas, warto skonsultować się ze specjalistą. Metoda integracji sensorycznej to jedna z najnowszych i najskuteczniejszych form diagnozy i terapii zaburzeń SI (integracji sensorycznej).
Stymulacja sensoryczna od pierwszych dni życia. Jak to robić?
Integracja sensoryczna u noworodka jest najlepiej stymulowana przez bliskość z rodzicem. Tulenie, bujanie, kołysanie, karmienie piersią – to wszystko ma ogromne znaczenie. Można stosować także masaż Shantala, który rozluźnia, pomaga wyciszyć i uspokoić niemowlę. Podobnie jak noszenie w chuście – tutaj oprócz bliskości, dotyku, dochodzi jeszcze ruch, dlatego wszystkie systemy integracji sensorycznej muszą współpracować.
Ważne jest także, by pozwolić niemowlęciu na samodzielne poznawanie otoczenia – np. poprzez układanie go na brzuszku na macie sensorycznej, by ćwiczyło podnoszenie główki, obroty z brzuszka na plecy i odwrotnie oraz oglądało wszystko dookoła. Gdy będzie starsze, z Twoją pomocą odkryje niespodzianki ukryte w macie – szeleszczące folie, dzwoneczki i piszczałkę. To także pomoże w stymulacji sensorycznej, podobnie jak zabawki kontrastowe.
Przedmioty użytku codziennego, takie jak łyżki, miski, garnki czy butelki to najlepsze zabawki sensoryczne. Dzięki dotykaniu jak najbardziej różnorodnych przedmiotów, dziecko poznaje nowe faktury – zimny metalowy garnek, chropowate wzorki na miseczce itp.
Ćwiczenia, które możecie wykonywać w domu
Przez co jeszcze rozwija się integracja sensoryczna? Ćwiczenia i zabawy możesz wymyślać nawet podczas przebierania dziecka na przewijaku. Połóż maluszka na prześcieradełku, by ciało stykało się z tkaniną – właśnie dzięki takim detalom mózg zbiera informacje o otoczeniu. Gdy ubierasz niemowlę, zawsze nazywaj każdą część ciała. To dla niego jednocześnie zdobywanie wiedzy i część zabawy! Integracja sensoryczna rozwija się także dzięki określaniu stron ciała – prawo, lewo, przód tył.
Zadbaj także o sensoryczne zabawki. Wystarczą przedmioty, które zrobisz sama – do małej plastikowej buteleczki wsyp trochę ryżu i kilka ziaren grochu, a następnie zakręć. Zdziwisz się, jak przesypywanie zawartości z góry na dół i z boku na bok, może zająć Twoje niemowlę!
Mało kto wie, że przez rozszerzanie diety metodą BLW także rozwija się integracja sensoryczna. Ćwiczenia odbywają się w trakcie posiłków, kiedy dziecko dostaje do rączki lub na talerzu kawałki warzyw, owoców, pieczywa, czy nawet jogurt. Owszem, maluch ubrudzi siebie i wszystko dookoła, ale dzięki temu pozna nowe konsystencje i smaki. W tym przypadku zyski zdecydowanie przewyższają straty.
Zabawy, które wspomagają integrację sensoryczną malucha
Pamiętaj, że dziecku, które nie ma zaburzeń, także możesz organizować zabawy, podczas których rozwija się integracja sensoryczna. Ćwiczenia te są jednocześnie świetną rozrywką dla starszych niemowląt oraz przedszkolaków.
Poznawaj świat stopami, czyli ścieżka sensoryczna
Żeby wykonać ścieżkę sensoryczną dla dziecka, nie musisz mieć specjalnych akcesoriów. Wystarczy rozłożyć miękką matę lub śpiworek Sleepover na starcie, a dalej to, co znaleźliście na ostatnim spacerze – małe patyczki, kasztany, żołędzie, itp.
Kupki z poszczególnymi zbiorami, po których musi przejść dziecko, świetnie stymulują receptory czuciowe na stopach, a dzięki temu rozwija się integracja sensoryczna. Ćwiczenia ze ścieżką – ich forma i długość – zależą tylko od Twojej inwencji i możliwości. Dziecko może mieć do przejścia także kupki z rozsypaną fasolą, siemieniem lnianym, ziarnami kawy i wiele innych.
Ugniataj, lep, mieszaj
Do tego ćwiczenia przyda się ciastolina, piankolina, piasek kinetyczny lub popularny ostatnimi czasy – slime. Wspólnie rozciągajcie, mieszajcie ze sobą różne konsystencje, ugniatajcie i lepcie, co tylko podpowie Wam wyobraźnia.
Ciekawą alternatywą jest własnoręczne stworzenie gniotów, które później towarzyszyć będą dziecku przez cały czas. Swój ulubiony model może mieć ze sobą w plecaku i bawić się nim gdy tylko zechce. Wśród wielu przepisów wykorzystujących na własnoręcznie wykonany gniotek największą popularnością cieszą się gniotki balonowe zarówno w wersji wodnej, jak i wykorzystującej klasyczną mąkę ziemniaczaną. Poniżej instrukcje jak wykonać oba gniotki:
- Gniotek z mąką – przygotuj kolorowe balony, lejek, butelkę o pojemności 500 ml, mąkę ziemniaczaną, czarny marker i włóczkę lub tasiemki do stworzenia wyjątkowej fryzury gniotkowi. W pierwszej kolejności wsyp do butelki mąkę mniej więcej do połowy lub ¾ zawartości. Następnie nadmuchaj balon, skręć i nałóż na otwór butelki. Odwróć całość o 180 stopni i poczekaj aż odpowiednia ilość mąki zleci do balona. Ściągnij balon, powoli wypuść powietrze i zawiąż. Pozostał ostatni etap, czyli wspólne dekorowanie gniotka.
- Gniotek wodny – do przygotowania wodnych gniotków idealnie sprawdzą się balony przezroczyste, różnego rodzaju ozdoby takie jak konfetti, cekiny, czy brokat, woda, lejek. Przyda się także kilka kropel gliceryny, nie jest to jednak składnik konieczny. W pierwszym etapie przy pomocy lejka umieść w balonie wybrane elementy dekoracyjne. Jeśli nie masz pod ręką lejka możesz wkładać cekiny bezpośrednio do balona. Następnie nalej wodę, opcjonalnie dodaj kilka kropel gliceryny, zawiąż i gotowe. Tego typu gniotki do złudzenia przypominają rybki. Z tego też względu dzieci często rysują im oczka, łuski i płetwy.
Jeśli masz swój domowy ogródek, wystarczy do zabawy piasek i błoto. Możesz też skorzystać z galaretek albo zrobić specjalną masę z jogurtu i mąki ziemniaczanej, która jest nietoksyczna i bezpieczna nawet dla niemowląt.
Pluszakowa walka
To ćwiczenie dla przedszkolaków. Rodzic i dziecko ustawiają swój mur obronny z pluszaków, a następnie kładą się na brzuchu, chowają za murem i rzucają piłeczkami, papierowymi kulkami, lub innymi pluszakami tak, by trafić w mur przeciwnika i go zburzyć. Ważne, by przez cały czas trwania zabawy, leżeć na brzuchu i nie wstawać.
Zwiń naleśnik, odpakuj prezent
Dzięki zabawom takim jak ta, zarówno u maluchów, jak i starszaków, rozwija się integracja sensoryczna. Ćwiczenia odbywają się z pomocą koca lub śpiworka. Dorosły zawija dziecko w kocyk lub śpiworek, podobnie jak zwija się naleśnik. Zadaniem dziecka jest się odwinąć i wydostać. Pakowanie prezentu polega na tym, że maluch zwija się w kłębek, a Ty musisz go „odpakować”, czyli doprowadzić do pozycji leżącej na plecach.
Wspólne gotowanie na całego!
Doskonałym sposobem na rozwijanie integracji sensorycznej jest zwyczajne gotowanie i pieczenie. Być może podczas tej zabawy estetyka kuchni będzie pozostawiała wiele do życzenia, jednakże jest to zabawa warta każdego bałaganu. Pomyśl ile mieszania, przelewania, obtaczania, odmierzania, czy ugniatania jest przy wielu czynnościach, które wykonujesz codziennie np. przygotowywanie kotletów, pieczenie babeczek, czy ulubionego ciasta.
Pudło sensoryczne
Pudło sensoryczne to chyba najczęściej wybierana zabawa dla dzieci w różnym wieku. Co ważne, jest to rodzaj zabawy, który nigdy się nie kończy i daje wiele możliwości. Na potrzeby zabawy musisz stworzyć pudło, najlepiej kolorowe i przyciągające uwagę dziecka. Pudło musi mieć otwór, przez który dziecko będzie wkładać rączkę i poszukiwać “skarbów”. Co schować do środka? Przedmiotami do odnalezienia mogą być skarby lasu np. szyszki, żołędzie, kasztany, czy listki, możesz umieścić małe figurki zwierząt lub przedmioty użyteczności codziennej. Warto zadbać o dodatkowe wypełnienie pudełka np. ścinkami z krepy, czy kawałkami pianki.
Wystarczy tak niewiele, by ćwiczyć poprzez zabawę!
Jak widzisz, nie potrzebujesz specjalnych zabawek z tysiącem atestów, by integracja sensoryczna Twojego dziecka rozwijała się przez zabawę. Wystarczą mata sensoryczna, koc, śpiworek i dużo pluszaków – wszystko to znajdziesz w ofercie sklepu internetowego Kidspace Shop. Dostępne są także elementy wyprawki dla noworodka oraz gadżety niezbędne przedszkolakowi.
6 zabaw wspierających integrację sensoryczną dziecka
- Integracja sensoryczna to przetwarzanie przez układ nerwowy informacji dostarczanych mu za pomocą zmysłów – wzroku, smaku, węchu, zapachu i dotyku oraz wyzwolenie właściwej reakcji na dany bodziec. Upraszczając, chodzi o to, by mózg, który otrzymuje informacje poprzez działanie zmysłów, umiał je właściwie odebrać i na nie odpowiedzieć. Warto wiedzieć, że integracja sensoryczna rozwija się u człowieka już w łonie matki, a czas jej kształtowania to 7 pierwszych lat życia. Żeby mózg mógł dobrze rozróżniać bodźce i na nie reagować, niezbędna jest odpowiednia komunikacja między trzema układami – dotykowym, proprioceptywnym i przedsionkowym. Układ dotykowy odpowiada za rozpoznawanie bodźców płynących z zetknięcia skóry z daną powierzchnią – czy coś jest ciepłe, zimne, szorstkie, śliskie, ostre, miękkie, itp. Układ proprioceptywny ma za zadanie interpretowanie i przekazywanie do mózgu informacji z mięśni oraz stawów, związanych z położeniem ciała. Receptory układu przedsionkowego zlokalizowane są w uchu wewnętrznym. Odpowiadają one za koordynację ruchów głowy, ciała, oczu, a co za tym idzie, za balansowanie ciałem i utrzymywanie równowagi.
Integracja sensoryczna u noworodka jest najlepiej stymulowana przez bliskość z rodzicem. Tulenie, bujanie, kołysanie, karmienie piersią – to wszystko ma ogromne znaczenie. Można stosować także masaż Shantala, który rozluźnia, pomaga wyciszyć i uspokoić niemowlę. Podobnie jak noszenie w chuście – tutaj oprócz bliskości, dotyku, dochodzi jeszcze ruch, dlatego wszystkie systemy integracji sensorycznej muszą współpracować. Ważne jest także, by pozwolić niemowlęciu na samodzielne poznawanie otoczenia – np. poprzez układanie go na brzuszku na macie sensorycznej, by ćwiczyło podnoszenie główki, obroty z brzuszka na plecy i odwrotnie oraz oglądało wszystko dookoła. Gdy będzie starsze, z Twoją pomocą odkryje niespodzianki ukryte w macie – szeleszczące folie, dzwoneczki i piszczałkę. To także pomoże w stymulacji sensorycznej, podobnie jak zabawki kontrastowe.
- Poznawaj świat stopami, czyli ścieżka sensoryczna - Ugniataj, lep, mieszaj - Pluszakowa walka - Zwiń naleśnik, odpakuj prezent - Wspólne gotowanie na całego - Pudło sensoryczne.
